គណៈប្រតិភូនៃប្រទេសនេប៉ាល់ចំនួន១៦នាក់មកពីមជ្ឈមណ្ឌលបណ្តុះបណ្តាល និងបណ្តាញទប់ស្កាត់អំពើហិង្សានេប៉ាល់ អញ្ជើញមកទស្សនកិច្ចនៅព្រះរាជបណ្ណាល័យហ្លួងម៉ែ និងទីស្នាក់ការកណ្ដាលមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា នៅវេលាព្រឹកថ្ងៃទី១៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥។ គោលបំណងនៃដំណើរទស្សនកិច្ចខាងលើ គឺដើម្បីធ្វើការសិក្សាស្វែងយល់បន្ថែមអំពីរឿងរ៉ាវប្រវត្តិសាស្រ្តនៃរបបខ្មែរក្រហម វិធីសាស្រ្តក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះពីអតីតកាល និងរៀនសូត្រពីបទពិសោធន៍ប្រទេសកម្ពុជាដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់ជម្លោះ និងដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដ៏ស្មុគស្មាញទៅជាការស្វែងរកយុត្តិធម៌តាមរយៈតុលាការ ការផ្សះផ្សាផ្លូវចិត្តរបស់ជនរងគ្រោះនៃរបបខ្មែរក្រហម និងជាចុងក្រោយគឺតួនាទីរបស់ជម្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាក្នុងកិច្ចការការងារ ការថែរក្សាការចងចាំអំពីរឿងរ៉ាវក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដើម្បីកុំឱ្យមានអំពីប្រល័យពូជសាសន៍កើតឡើងសារជាថ្មី។
ជាកិច្ចស្វាគមន៍នៃដំណើរទស្សនកិច្ចគឺអ្នកស្រី សូ ហ្វារីណា នាយករងនៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានលើកអំពីព្រះរាជបណ្ណាល័យហ្លួងម៉ែ និងមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ដែលមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការថែរក្សាឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលជាប្រភពព័ត៌មានដើមក្នុងអតីតកាល ដែលត្រូវបានសិក្សាស្រាវជ្រាវ ប្រមូលចងក្រង និងអភិរក្សទុកសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយសិក្សាស្វែងយល់ និងស្រាវជ្រាវបន្ថែម។ ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រទាំងនេះ រួមមាន៖ ព្រឹត្តិការណ៍ ពេលវេលា ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត របាយការណ៍ ឯកសារស្រាវជ្រាវ និងបទវិភាគ ឯកសារអន្តរទំនាក់ទំនង ឯកសាររូបថត ភាពយន្ត សិល្បៈ វប្បធម៌ សាសនា ជំនឿ និងប្រពៃណីជាដើម។ នៅចន្លោះពីឆ្នាំ២០១៥ ដល់ ចុងឆ្នាំ២០១៩ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានទទួលឯកសារជាបន្តបន្ទាប់បន្ថែមទៀត ដូចជា ឯកសាររូបថត ចម្រៀង សៀវភៅចម្រុះ និងសម្ភារបណ្ណសារដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ តាមរយៈឯកអគ្គរាជទូត បណ្ឌិត ហូលីយ៉ូ អេ. ហែលឌ្រេស ដែលជាប្រវត្តិវិទូអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅសកលវិទ្យាល័យម៉ូណាស់ក្នុងប្រទេសអូស្រ្តាលី។ គាត់ក៏ជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅ និងជាជំនួយការផ្ទាល់របស់ សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ដែរ។
ការថែរក្សាឯកសារដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នេះ ក្នុងគោលបំណងដើម្បីពង្រឹងនិងពង្រីកបន្ថែមនូវការយល់ដឹង និងការអប់រំស្តីពីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ និងវិធានការទប់ស្កាត់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ព្រមទាំងចូលរួមពង្រឹងនិងលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា។ យុត្តិធម៌ ការចងចាំ ការផ្សះផ្សាផ្លូវចិត្ត និងការជំរុញលើកកម្ពស់បញ្ហាសុខភាពអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម គឺជាការងារតម្រង់ទិសជាអាទិភាព តាមរយៈការប្រមូលចងក្រង និងអភិរក្សឯកសារភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្រ្តទាក់ទងនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភបំពានធ្ងន់ធ្ងរ ដែលមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាបាន និងកំពុងអនុវត្តជាបន្តបន្ទាប់រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។
បន្ទាប់មកទៀតគណៈប្រតិភូបានទស្សនាបន្ទប់ពិព័រណ៍សូត្រចាម និងផ្ទាំងពិព័រណ៍ចំនួន១៦ផ្ទាំង ស្ដីអំពីកាលបរិច្ឆេទនៃដំណើរការអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ឬតុលាការកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមកន្លងមក។ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាបានផ្ដល់ឯកសារប្រហែលជាមួយលានទំព័រសម្រាប់ធ្វើជាភស្តុតាងក្នុងដំណើរការកាត់ទោស។ ក្នុងឱកាសនោះគណៈប្រតិភូលើកជាសំណួរ តើបញ្ហាប្រឈមរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាមានអ្វីខ្លះ និងត្រូវដោះស្រាយដោយរបៀបណាអំឡុងពេលបំពេញកិច្ចការ? លោក ឆាំង យុ បានចែករំលែកអំពីសាវតារនៃការប្រមូលឯកសារដើម្បីយកមកធ្វើការបែងចែក និងរៀបចំឯកសារទៅតាមប្រភេទផ្សេងៗ។ រីឯបញ្ហាប្រឈមក្នុងដំណាក់កាលដំបូងគឺមានបីចំណុច៖ ១) បញ្ហានយោបាយ គឺមានបណ្ដាប្រទេសមួយចំនួនមិនពេញចិត្តចំពោះកិច្ចការស្រាវជ្រាវ និងការជំរុញឱ្យមានតុលាការកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមឡើយ។ ហេតុនេះគោលការណ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាគឺត្រូវមានភាពមុតស្រួច និងពង្រីងសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនឱ្យកាន់តែច្បាស់លាស់ ក្នុងការជម្នះលើរឿងនយោបាយ។ ២) បញ្ហាផ្នែកទំនាក់ទំនងជាមួយស្ថាប័នផ្សេងៗ គឺមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាបានសហការគ្នាយ៉ាងល្អជាមួយអង្គការចិត្តសង្គម អន្តរវប្បធម៌កម្ពុជា (TPO) ដើម្បីផ្ដល់សេវាផ្លូវចិត្តដល់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម។ ចំណែកអង្គភាព ឬស្ថាប័នផ្សេងៗទៀត ក៏មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាធ្លាប់ចូលរួមសហការក្នុងករណីមានការស្នើសុំ និង៣) បញ្ហាធនធានបុគ្គលិក អ្នកស្ម័គ្រចិត្ត គឺជាប្រភពដ៏មានសារសំខាន់សម្រាប់ជំរុញឱ្យគោលបំណងនៃការងារបានសម្រេច។ ជាចុងក្រោយ លោក ឆាំង យុ ក៏លើកពីបញ្ហាជម្លោះលើបញ្ហាព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងថៃ នៅពេលថ្មីៗ ហើយក្នុងនាមជាស្ថាប័នសិក្សាស្រាវជ្រាវលោក ឆាំង យុ បានបញ្ជាក់ជំហររបស់ខ្លួនថា មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាបានដាក់កំណត់សម្គាល់លើឯកសារភស្តុតាងយ៉ាងជាក់លាក់ ដោយកំណត់យកត្រឹមពីថ្ងៃទី២៤ ដល់ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ប៉ុណ្ណោះ។
គួររំឭកដែរថា ប្រទេសនេប៉ាល់ មានចំនួនប្រជាជនប្រមាណ ២៩,៦៥០,០០០លាននាក់ ត្រឹមឆ្នាំ២០២៤ ហើយក្នុងចំណោមនេះមានប្រជាពលរដ្ឋនេប៉ាល់ ចំនួន៨១,៣ភាគរយ កាន់សាសនាហិណ្ឌូ ដែលមានភាគរយខ្ពស់ជាងនៅលើពិភពលោក។ ប្រទេសនេប៉ាល់បានធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការដឹកនាំនៃរបបរាជានិយមចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៧៦៨ រហូតដល់ឆ្នាំ២០០៨។ ភាពមិនចុះសម្រុងគ្នានៃថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស បានបណ្ដាលឱ្យមានសង្គ្រាមស៊ីវិលអូសបន្លាយអស់រយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍ រួមជាមួយនឹងការធ្វើបាតុកម្មពីសំណាក់បណ្តាបក្សនយោបាយសំខាន់ៗក្នុងប្រទេសនេប៉ាល់ រហូតដល់ជំរុញឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងនៅថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៥ និងមានការបោះឆ្នោតជាលើកទីមួយនៅថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០០៨។
អត្ថបទ ៖ មីន សាណាស់ អ្នកសរសេរទស្សនាវដ្តីស្វែងរកការពិត
រូបថត ៖ បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា
